sexta-feira, 30 de julho de 2010

Contabil Mingori

NOME DEL STUDIANTE :


A B E C E D À R I O .

Honório Tonial
Introdussion.
PAROLE..!
El nostro Talian el dòpera solamente vintiun segni o letre par formar tute le parole del mondo..!
Sìnque vogae e sédase consonante.
El par un vero miràcolo poder registrar, no solo na lìngua, ma anca la Cultura, la stòria e la memòria de tuta na generassion.
Misturando le vogae e le consonante formaremo le parole.
Quando queste le deventa nome de qualche cosa ghe ciamemo SOSTANTIVO.
Par ricognosser la identità de na persona, la meio maniera la è saver che lìngua che la dòpera par far comunicassion.
I nostri bisnoni i ga insegnà ai nostri noni. E i nostri pupà i ga fato che noantri imparéssimo la so maniera de parlar .
Se no la rincuremo la sparirà...
Go idea che i nostri antenati i è drio remenarse tel tùmolo con la volontà de racomandar a ogni uno de noantri :
- No stà assar che el nostro parlar el vaga in malora...!
Par questo, volemo scominsiar co na pìcola storieta che la servirà de motivassion par el stùdio del nostro Talian.
Un sordeto el roseghea un toco de formaio de quel bon da gratar.
Quando el se inacorde, el vede un gato chel vol magnar, nò el formaio, ma el sordeto
Questo el core a scóndarse te un buseto, soto a cassa dea legna.
Tremendo come na stropa, el ga pensà:
- Mi stao chieto, el gato el se stufa, el va via e mi torno a rosegar el me formaio.
Passada na mesa oreta el sente sbaiar...Au.. au... au....!
- Adesso posso ndar fora parché el gato l'è ndato via...
El mete la testa fora del buso e el sente le ongiade del gato...!
- Ma, te gh'è sbaià come un can, seanca te si un gato...!
- È...caro.. Ghe dise el gato. El di de incoi, chi no sà due lìngue l'è perso..!



PRIMA LESSION
A a ( 1.1 ) E E ( 2.1 ) I i ( 3.1 ) O o (4.1 ) U u ( 5.1)

Ava ela incoi omo ua
Abelha ela hoje homem uva

La vogal “a” la pol esser :
1.1- Preposission de posto :
Preposição de lugar:
( Toni el va a Gaurama)
1. 2 - Preposission de tempo :
Preposição de tempo:
(El riva a le diese ore.)
1. 3 Preposission de finalità :
Preposição de fim
( El va a morose)
1 . 4 – Preposission de quantità :
Preposição de quantidade
( El core a setanta chilòmetri par ora.)
1. 5 - Preposission de maniera :
Preposição de modo :
( Toni l'è vignisto a pié )
1. 6 - Sostantivo femenino :
Substantivo feminino
( Nome dea prima letra del alfabeto)
1. 7 - Partìcola idiomàtica :
Partícula idiomática
( A te ridi ti.)
............................................................................................................................
2.1 – Vogal “ e”
Sostantivo femenino :
Substantivo feminino
( Letra del alfabeto)
2.2 – Congiunsion Cordenativa :
Conjunção Coordenativa
( Toni e Piero - parole )
( Magnar e bever - orassion )

2.3 - Forma verbal :
Forma verbal
( La vaca la è morta.)
2.4 - La se dópia tel plural de serte parole :
(El ga brute idée)
............................................................................................................................... 3 . 3 . 1 - La vogal “i”
Letra del alfabeto
3 . 2 – Artìcolo mascolino plural
( I bechi )
3 . 3 – Artìcolo pronominal:
Lori i canta.
3 . 4 – La pol dopiarse in serti plurai:
(Zii - rii)
............................................................................................................................

4 . 1 – La vogal “o”
Sostantivo femenino
( Letra del alfabeto)
4. 2- Congiunsion alternativa de parole o orassion:
( O magna o canta)
4 . 3 - Vocativo
( Ò... Pàtria mia..!)
...........................................................................................................................
5 . 1 – Vogal “u”
Sostantivo femenino
( Letra del alfabeto )
5 . 2 – Tel Talian la è sempre pronunsiada.

COME SALUDAR TEL TALIAN:

1º - Da la mesanote, fin mesodì :
Quando se riva, se dise: - Bon giorno..! Bon di..!
Quando se va via : Adio.. Arivedersi . Ciao...
2º - Dal mesodi, fin mesanote :
Quando se riva : Bonassera...
Quando se va via : Bonanote ...Arivedersi..... Ciao.....


Par imparar el Talian no basta mia studiarlo. Bisogna che parlemo e pensemo in Talian. El Talian l,è na bela Lìngua, sémplice e fàcile de impararla parché se lede come se la scrive


VERBO AUSILIAR ESSER - SER, ESTAR.
MODO INDICATIVO
P r e s e n t e (Adesso...)
Mi son Noantre semo
Ti te si Valtri si
Lu l'è ( el zé ) Vatre si
Ela la è ( la zé ) Lori i è ( i zé )
Noantri semo Lore le è ( le zé)



I m p e r f e t o ( Pena prima )
Mi era ( gera, zera ) Noantre èrimo (gérimo, zèrimo
Ti te eri ( geri, zeri ) Valtri eri
Lu l'era ( el gera, el zera ) Valtre eri
Ela la era ( la gera , la zera ) Lori i era
Noantri èrimo Lore le era

P e r f e t o ( El geri )
Mi son stà Noantre semo stae
Ti te si stà Valtri si stai
Lu l'è stà Valtre si stade
Ela la è stada Lori i è stai
Noantri semo stai Lore le è stade

P i - c h e - P e r f e t o ( na olta)
Mi era stà Noantre èrimo stade
Ti te eri sta Valtri eri stai
Lu l'era stà Valtre èri stade
Ela la era stada Lori i era stai
Noantri èrimo stai Lore le era stade

F U T U R O ( Diman )
Mi sarò Noantre saremo
Ti te sarè Valtri saré
Lu el sarà Valtre saré
Ela la sarà Lori i sarà
Noantri saremo Lore le sarà

C o n d i s s i o n a l ( Fursi )
Mi fusse N Noantre fùssimo
Ti te fussi Valtri fussi
Lu el fusse Valtre fussi
Ela la fusse Lori i fusse
Noantri fùssimo Lore le fusse

MODO IMPERATIVO ( Comando )
Va ti Ndé valtri
Ndé

MODO SUGIUNTIVO
P r e s e n t e ( Bisognaria che...)
Mi sia Noantre sìimo
Ti te sìi Valtri sìi
Lu el sia Valtre sìi
Ela la sia Lori i sia
Noantri sìimo Lore le sia

I m p e r f e t o
Se mi fusse Se noantre fùssimo
Se tite fussi Se valtri fussi
Se lu el fusse Se valtre fussi
Se ela la fusse Se lori i fusse
Se noantri fùssimo Se lore le fusse


MODO INFINITIVO
P e r s o n a l
Esser mi Esser noantre
Esser ti Esser valtri
Esser lu Esser valtre
Esser ela Esser lori
Esser noantri Esser lore

I m p e r s o n a l Esser

PARTISSÌPIO
P r e s e n t e P a s s à
Sendo, essendo Stà

-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-
La ava la vola tei fiori del giardin.
A abelha voa nas flores do jardim.

Ela la va de fior in fior par catar el pòlen par far el miel.
Ela vai de flor em flor para achar o pólen para fazer o mel.

Incoi studiemo el Talian.
Hoje estudamos o Talian

El omo el varda le ave.
O homem olha as abelhas.

Le ave le vola intorno ai graspi de ua .
As abelhas voam ao redor dos cachos de uva.


AL NOME DE LE PERSONE, BÈSTIE O COSE GHE CIAMEMO SOSTANTIVO.

Ava fiori giardin polen miel Talian omo
Abelha flores jardim pólen mel Talian homem

Par capirla meio costumemo meter el ARTÌCOLO :
Para entender melhor costumamos colocar o ARTIGO :
Mascolino singolar definito : el = el tosato el caval el feral
Masculino singular definido : o = o rapaz o cavalo o lampião
Mascolino plural definito : i = i studianti i rospi i quaderni
Masculino plural definido : os = os estudantes os sapos os cadernos
Femenino singolar definito : la = la dona la colomba la dressa
Feminino singular definido : a = a mulher a pomba a transa
Femenino plural definito : le = le maestre le bisse le patate
Feminino plural definido : as = as mestras as cobras as btatas



SECONDA LESSION
B b

Ba be bi bo bu

Balo bela bissa bolo busi
Baile bonita cobra bolo buracos

La me sorela la va al balo.
A minha irmã vai ao baile.

El me pupà el va veder na bela vedela.
O meu papai vai ver uma bonita terneira.

Me fradel Paulo el vede na bruta bissa.
Meu irmão Paulo vê uma cobra feia.

El me dimanda un bolo dolso.
Ele me pede um bolo doce.

Mi pianto i pai tei busi fondi.
Eu finco os palanques nos buracos fundos.

bra bre bri bro bru.

El gigante el ga i brassi longhi.
O gigante tem os braços longos.( compridos )

El ga magnà na brésola de piégora.
Ele comeu uma costela de ovelha.

Al inverno, de matina, se vede la brina.
No inverno, de manhã, vê-se a geada.


Al istà i levea su bonora par ndar laorar in colònia.
No verão levantavam cedo para ir trabalhar na roça.

Quando se ndea a filò bevéino el brodo.
Quando íamos ao serão tomávamos caldo de galinha.

Go visto na bruta bissa e go ciapà un spauron.
Vi uma grande cobra e levei un grande susto.

ESERSÌSSIO : METER AL SO POSTO LE PAROLE:
Piégora - luce - fogo - spagna - botega - móneghe - carabina - suche - radici -- cioca

1- El caval el magna ....................................

2 - Le ............................................ le va a messa tute le matine.

3 - La nona la consa i .............................. col lardo.

4 - I ga cusinà un tonel de .............................. par far el bevaron

5 - La ................................. la ga la lana longa

6 - El ............................... el ga brusà la scapoera

7 - La .................... la ga oto pitini (pitussei)

8 - El ga le braghe co la .............................. verta

9 - Parvia del scuro el ga impià la ...............................

10 - - Va torme la .......................................... par copar la tigre.

METER EL ARTÌCOLO DEFINITO:

....... fiori ........ camisa ....... nosse ............ rio ...... luna

...... brespe ....... vignal ........ piégore ........ can ,,,,,,,, gata

PREPOSISSION : La é na partìcola invariàbile che la relassiona due parole trà de lore:
Tel Talian gavemo queste prinsipae preposission :
a ( la gavemo belche vista )
al (ao) = Noantri ndemo al mercà.
a la (à) =Ghe la dao a la to zia.
de (de) = Mi go el capel de paia.
del (do) = El bàcolo del vesco.
dea ( da ) = La ciave dea porta.
tra (entre) = I lo spartisse tra tuti.
tel ( no) = Lo pianto tel capel
tea ( na ) = El ga assà la sorela tea scola.
sora ( sobre ) = El parla sora la revolussion.
soto ( sob ) = Soto la sendre catemo le bronse.
par ( por ) = El laora par magnar.
davanti (perante) = I lo ga menà davanti Pilato.
drio (trás) = Drio el monte sbassa el sol.
sensa ( sem ) = Magnemo sensa sal.
con ( com ) = cafè con late.


TERSA LESSION


C c

C i a c e c i c i o c i u
Tcha tche tchi tcho tchu

C i ave cesa cica c i odo c i uca
Tchave tchesa tchika tchodo tchuka
Chave igreja rapé prego porre

Vecia rece toci vecio ciucio
Vetcha retche totchi vetcho tchutcho
Velha orelha molhos velho bico


C e ci
Celo pace maceta cimento fàcile pareci
Tchelo patche matcheta tchimento fàtchile paretchi
Céu paz manchinha cimento fácil preparos


Vece rece face boce luce mace panoce
Vetche retche fatche botche lutche matche panotche
Velhas orelhas caras bochas luzes manchas espigas

Pedoci zenoci veci oci cuci ganci muci
Pedotchi zenotchi vetchi otchi cutchi gantchi mutchi
Piolhos joelhos velhos olhos ninhos ganchos montes

C i a c i o c i u
Ciamar(e) cioca ciucion
Tchamar(e) tchoca tchutchon
Chamar choca chupão



Pocia pedocio veciota
Potcha pedòtcho vetchota
Poça piolho velhota



C (i) a ce ci c (i) o c (i) u
Tcha tche tchi tcho tchu



LA LETRA (I) LA DEVENTA MUTA . NO LA È MIA MENSIONADA.
A LETRA (I) TORNA-SE MUDA. NÃO É MENSIONADA.

Far la tradussion in Talian:
1- velho =...................................... 2 – choca = .................


C A C H E C H I C O C U
Ka ke ki ko ku



Casa vache chissa colona cuna
Kasa vake kissa kolona kuna
Casa vacas cadela coluna berço

Careta cherubin màchina sicoto curto Kareta kerubin màkina sikoto kurto
Carroça querubim máquina chicote curto

Vaca bacheta chieto toco cunicio
Vaka baketa kieto toko kunitcho
Vaca varinha quieto pedaço coelho

La casa del cuco la casca El capel el casca soto el caval
La kasa del kuko la kaska El kapel el kaska soto el kaval
A casa do cuco cai O chapéu cai embaixo do cavalo

La vacheta la ga poche panoce Le porche le salta le serche
La vaketa la ga poke panotche Le porke le salta le serke
A vaquinha tem poucas espigas As porcas pulam as cercas

I bechi i è chieti I porchi i pesa sento chili
I beki i è kieti I porki i pesa sento kili
Os bodes estão quietos Os porcos pesam cem quilos

I corbi i beca i cocùmeri El beco el core contento
I korbi i beka i kokùmeri El beko el kore kontento
Os corvos bicam os pepinos O bode corre contente

Osservemo:
Faca coca cuca
Facia cioca ciuca
Boca oco cuco
Bocia ocio ciucio

La scudela la ga un cuciaro El scudo el ga el spago curto
La skudela la ga un kutcharo El skudo el ga el spago kurto
A tigela tem uma colher O escudo tem o barbante curto

Ca che chi co cu
Ka ke ki ko ku

casa pache pochi corda cussin
kasa pake poki korda kusssin
casa pacas poucos corda travesseiro
ARTÌCOLO: El artìcolo el determina el sostantivo, indicando el género e el nùmero.
Artìcolo definito:
Mascolino singolar: El = O El pupà el can el capel
O papai o cachorro o chapéu
Mascolino plural : I = Os I aluni i gati i botoni
Ao alunos os gatos os botões
Femenino singolar : La = A La mama la cagna la sporta
A mamãe a cadela a cesta
Femenino plural : Le = As Le alune le gate le sporte
As alunas as gatas as cestas
Particularità del Talian:
El artìcolo el deventa un "riforso pronominal" quando se lo mete prima de un verbo.
El pupà el ga comprà na colonia. La nona la è morta.
I vedei i scampa via. Le galina le ga fato el ovo.

FAR UN SÌRCOLO INTORNO AI RIFOSI PRONOMINAI :
El pupà el brusca le vigne. La mama la consa i radici.
Me fradei i va a filò. Le tosate le è ndate al balo.
El caval el magna e el beve.

Far el plural conforme el modelo : Faca = fache. ( Faca = facas)

Vaca = ........................ beca = ................................

Steca : ............................. boca = ..................................

Soca = .......................... suca = ...................................

Strica = .......................... caneca = ..................................

Cioca = ............................ serca = .....................................

QUINTA LESSION
D d

Da de di do du

Dano dente disonor dolso duro
Dano dente desonra doce duro

Darente devoto Diva dolor dùsia
Perto devoto Diva dor dúzia

El deo dea Diva el deventa duro La dota dea Diva
O dedo da Diva torna-se duro O enxoval da Diva

La dona la dòpera el didal El dente de Davide el ga dolor
A mulher usa o dedal O dente do David tem dor ( dói )

- Ndove sito drio ndar..? Doménega dopo disnar ndaremo dal dotor
- Aonde estás indo..? Domingo após o almoço iremos ao médico

quadrà padre drito quadro ladruni
quadrado padre direito quadro ladrões

dra dre dri dro dru

Tel Talian la letra “d” la è come tel Portoghese
No Talian a letra “d” é igual ao Português.

Laori da far :
Trabalhos para fazer:

– Meter el artìcolo definito
Colocar o artigo definido:

......... dente ......... dei ....... Diva ......... done

............... mama ............ pupà ............... fradei ........... luna


- Far el singolar o plural :
Fazer o singular ou o plural :
Caval = ............................ didal = ............................

Denti = ........................ pedoci = .....................

Dolor = ...................... dona = .........................

Madaia = ....................... modesto = ..................

Badil = ............................ rece = ...........................

Méterghe el artìcolo definito :
Colocar o artigo definido :

........ defunti ...... doghe .......... difeto

........ difeto ......... disnar ........... diaoleti

Scriver na parola con :
Escrever uma palavra com :

Da............. de .................... di ................... do ...................

La letra “ D d ”la è compagna tanto tel Talian come tel Portoghese
A letra “ D d ” é igual tanto no Talian como no Português.


Dra = drago dre = dressa dri = drito dro = quadro dru = ladruni
Dragão transa reto quadro ladrões

Da de di do du

Dra dre dri dro dru


Far el plural, conforme el modelo: La recia = Le rece. .( As orelhas. )

1- La secia = Le .......................... ......................................

2 - La facia = Le ............................ .....................................

3 - La bocia = Le ........................... ......................................

4 - La macia = Le ............................ .....................................

5 - La gucia = Le ................................... .....................................

6 - La vecia = Le ............................. ......................................

7 - La pocia = Le .............................. ......................................

8 - La cavicia = Le ............................. .......................................

9 - La cunicia = Le ............................ ......................................

10 - La panocia = Le .......................... ......................................



A G E T I V O
Gavemo due spèssie de agetivo:
Prima: QUALIFICATIVO: El ghe dà na qualità al sostantivo .
Caval bianco Capel novo Ovo slosso Vaca Mansa
Oci verti Piante alte Ovi slossi Gati cativi
El agetivo qualificativo el dòpera el stesso género e nùmero del sostantivo riferente.
Seconda : DETERMINATIVO = Possessivo, demostrativo, indefinito, numeral cardinal, numeral ordinal. ( Pinsipai)


SESTA LESSION

REVISION :
La ava la vola Le ave le vola
A abelha voa As abelhas voam

Va ve vi vo vu
Vaca vena vita vodo vulcano
Vaca aveia vida vazio vulcã

CO LE PAROLE DESSORA, FINIR LE FRASE :

El ga perso la ........................... te un acidente.

La nostra ............................... la è vignista da late.

El ................................ el vómita fogo e sendre.

Tel inverno s emenemo la ................................. .

El baldo l'è ......................................... .


El bo el beve ben I boi i beve ben
O boi bebe bem Os bois bebem bem

Ba be bi bo bu

Balo belessa bira boca butiro
Baile beleza cerveja boca manteiga

La ciave el celo el cimento el ciodo el ciucio
La tchave el tchelo el tchimento el tchiodo el tchiutcho
A chave o céu o cimento o prego o bico

I DI DEA STIMANA:
Luni, marti, mercol, dioba(zobia) vendre, sabo e doménega ( diménega)

I MESI DEL ANO:
Genaro, febraro, marso, aprile, maio, gigno, lui, agosto, setembre, otobre, npvembre e disembre ( desembre).

LE STAGION DEL ANO:
Primavera, istá, autono e inverno.


Cia ce ci cio ciu
Bocia pace soci vecio ciuco
Botcha patche sotchi vetcho tchuko
Bocha paz sócios velho bêbado

El caval el rochel el chilo el col el cuco
El kaval el rokel el kilo el kol el kuko
O cavalo o carretel o quilo o pescoço o cuco

Ca che chi co cu
Cano vache pochi conaio cuna
Cano vacas poucos coalho berço

SÈTIMA LESSION
F f

Fa fe fi fo fu
Fame fero fiori fodro fumana
Fome ferro flor forro cerração

Fra fre fri fro fru
Frasca fredo frìtola frognar fruto
Estaca frio bolinho fussar fruto

I primi imigranti i patia tanto fredo.
Os primeiros imigrantes passavam muito frio.

Anca la fame la era forte.
Também a fome era muita.

Finir le parole :
Terminar as palavras :
....radel ......iori ......inestra
irmão flores janela


OTAVA LESSION
VERBO AUSSILIAR - A V E R = TER
MODO INDICATIVO
P r e s e n t e (Adesso )
Mi go Noantre gavemo ( ghemo)
Ti te gh'è Valtri gavé ( gavì)
Lu el ga Valtre gavé ( gavì)
Ela la ga Lori i ga
Noantri gavemo ( ghemo ) Lore le ga

I m p e r f e t o ( Prima )

Mi gavea ( ghea ) Noantre gavéimo ( gheimo)
Ti te gavei ( ghei) Valtri gavei ( ghei)
Lu el gavea ( ghea) Valtre gavei ( ghei)
Ela la gavea (ghea ) Lori i gavea ( ghea)
Noantri gavéimo ( gheimo) Lore le gavea ( ghea)

P e r f e t o ( El geri )
Mi go bio Noantre gavemo bio
Ti te gh'è bio Valtri gavé bio
Lu el ga bio Valtre gavé bio
Ela la ga bio Lori i ga bio
Noantri gavemo bio Lore le ga bio

P i - c h e - p e r f e t o
Mi gavea bio Noantre gavéimo bio
Ti te gavei bio Valtri gavei bio
Lu el gavea bio Valtre gavei bio
Ela la gavea bio Lori i gavea bio
Noantri gavéimo bio Lore le gavea bio


F u t u r o
Mi gavarò Noantre gavaremo
Tite gavarè Valtri gavaré
Lu el gavarà Valtre gavaré
Ela la gavarà Lori i gavarà
Noantri gavaremo Lore le gavarà

C o n d i s s i o n a l
Mi gavaria Nontre gavaréssimo
Ti te gavaressi Valtri gavaressi
Luel gavaria Valtre gavaressi
Ela la gavaria Lori i gavaria
Noantri gavaréssimo Lore le gavaria

IMPERATIVO
Gai ti Gavei valtri

SUGIUNTIVO
P r e s e n t e
Che mi gàpia Che noantre gàpimo
Che ti te gàpii Che valtri gàpii
Che lu el gàpia Che valtre gàpie
Che ela la gàpia Che lori i gàpia
Che noantri gàpimo Che lore le gàpie

I m p e r f e t o ...
Che mi gavesse
Che ti te gavessi
Che lu el ga vesse
Che ela la gavesse
Che noantri gavéssimo

Che noantre gavéssimo
Che valtri gavessi
Che valtre gavessi
Che lori i gavesse
Che lore le gavesse


INFINITO
P e r s o n a l
Aver mi ( gaver ) Avermo noantre
Aver ti Aver ( Avervi) valtri
Aver lu Aver ( Averve) valtre
Aver ela Aver lori
Avermo noantri Aver lore.

I m p e r s o n a l
Aver ( Gaver)

PARTISSÌPIO
Pr e s e n t e P a s s à
Avendo ( Gavendo ) Avesto ( Gavesto )

G g

G (i) a g e gi g (i) o g (i ) u
Dja dje dji djo dju

Giàssara gente gilè giòia giusto
Djàssara djente djilè djòia djusto
Geladeira gente gilé jóia justo

La giacheta la è fata de roba de lin.
La djaketa la è fata de roba de lin.
O casaco é feito de tecido de linho.

Le nostre due ùltime fiolete le è gemele.
Le nostre due fiolete le è djemele.
As nossa duas últimas filhinhas são gêmeas.

El sventolon el gira e el fa fredo
El sventolon el djira e el fa fredo.
O ventilador gira e esfria.

El giornal el carga de tuto, come un musso.
El djornal el carga de tuto, come un musso.
O jornal carrega de tudo, como um burro.


El autono l'è na stagion del ano
El autono l'è na stadjon del ano.
O outono é uma estação do ano.



La pàgina del libro la è dopiada.
La pàdjina del libro la è dopiada.
A página do livro está dobrada.

La mama la giusta le bombace del nono.
La mama la djusta le bombatce del nono.
A mãe remenda as bombachas do vovô.

Ga ghe ghi go gu
Ga gue gui go gu
Gata braghe fighi gola gusto

La gata la ga fame
A gata tem fome.

Le braghe le è massa longhe.
Le brague le è massa longue.
As calças são muito compridas.

I fighi no i è gnancora maduri.
I figui no i è nhancora maduri.
Os figos não estão ainda maduros.

El me fradel el ga sempre el mal dea gola .
O meu irmão tem sempre dor de garganta.

Quando semo maladi no ghe sentimo el gusto.
Quando estamos doentes não sentimos o gosto.

Gna gne gni gno gnu
Nha nhe nhi nho nhu

Gnanca gnente ogni gnochi gnuca
Nhanca nhente onhi nhoki nhuca
Nem nada cada inhoque nuca

Gra = grama gre = greta gri = griso gro = gropo gru = grumial
Capim giz tordilho nó avental

Glo = gloria e i so derivadi
Glória e seus derivados

NONA LESSION
H h
Se lo dòpera solo insieme de “c” e “g” par sonar come : che-chi ghe-ghi
Usa-se somente junto com “c” e g” para soar como “ke ki” “gue – gui”
Vache bechi braghe fighi
Vake beki brague figui
Vacas bodes calças figos.

LISSION DIESE
L l
La le li lo lu

Lampo lege litro longo luna
Relâmpago lei litro comprido lua.

Al el il ol ul

Vignal vedel badil paiol baul
Parreiral terneiro pá galpão baú

El ga passà verderame a tuto el vignal.
El ga passà verderame a tuto el vinhal
Passou sulfato em todo o parreiral.

La vaca la ga dato na peada al vedel
La vaka la ga dato na peada al vedel
A vaca deu um coice no terneiro.

La ga catà na mucia de nidi de sorzi tel paiol.
La ga katà na mutcha de nidi de sorzi tel paiol
Ela encontrou uma porção de ninhos de ratos no galpão.

I nostri primi imigranti i portea i so documenti dentro tel baul.
I nostri primi imigranti i portea i so dokumenti dentro del baul.
Os nossos primeiros imigrantes traziam os seus documentos dentro do baú.

Ciare olte doparemo la letra “ l “ dopo de “ c, g ,p ” :
Raras vezes usamos a letra “l” depois de : c,g,p. :
C = clàssico; classificar(e); clemente ; eclètico ; eclesiàstico, etc...
G = glassial ; gleba; glicose ; globo ; glùteo ; etc...
P = planisfero ; plasma ; pletora ; plebe ; plural ; etc..

Me piase classificar le parole.
Gosto de classificar as palavras.

La glicose la assa i fruti dolsi.
A glicose deixa as frutas doces.

Quando gavemo massa sangue tel organismo càpita la pletora.
Quando possuímos excesso de sangue no organismo surge a pletora.

La le li lo lu al el il ol ul

LESSION ÙNDESE

M m
Ma me mi mo um

Mama metà mila moda muto
Mãe metade mil moda mudo

Vanti de “ p , b ” doparemo “ m ”:
Ants de "p,b" usamos "m" :
Campo tempo limpo colombo limbo bambin
Campo tempo limpo pombo limbo bebê

Me mama la laora tel campo.
Minha mãe trabalha no campo.

El tempo l’è el meio giùdice.
O tempo é o melhor juiz.

El ga el fassoleto co un bel stampo.
Ele tem o lenço com um bonito desenho.

El colombo el fa el laoro de stafeta.
O pombo faz o trabalho de carteiro.

Se no l’è batesà el va al limbo.
Se não é batizado vai ao limbo.

El bambin el piande parché el ga fame.
O bebê chora porque está com fome..

Oservassion : No doparemo parole con final “ m “
Obserrvação : Não usamos palavras com “ m ”final.

Tel Talian, el tempo passà perfeto del indicativo l'è fato con el verbo ausiliar e el infinito del verbo che semo drio congiugar.



LESSION DÓDESE

N n

Na ne ni no nu
Nave neve nido novo nudo
Nau neve ninho novo nu


La nave la partia dal porto de Génoa, traversando el mare strànio.
A nau partia do porto de Gênova, atravessando o mar estranho.

Su le montagne del norte dea Itàlia la neve la sbianchisse tuto.
Nas montanhas do norte da Itália a neve branqueia tudo.

I papagai i costuma far i so nidi tei busi dele piante alte.
Os papagaios costumam fazer seus ninhos nos ocos das árvores altas.

El tosato el se stima parché el ga comprà um capel novo.
O rapaz galanteia porque comprou um chapéu noivo.

I primi imgranti i ga dormisto su el nudo tereno.
Os primeiros imigrantes dormiram no solo nu.

La letra “ n ” la pol vegner tel final de tante parole taliane .
A letra “ n ” pode vir no final de muitas palavras talianas.

Diman velen cussin carbon qualchedun
Amanhã veneno travesseiro carvão qualquer um

Diman l’è festa e no se laora.
Amanhã é dia santo e não se trabalha.

Parché la ga perso el moroso la ga bevesto el velen
Porque perdeu o namorado ela tomou o veneno.

Go sentisto dir che el cussin l’è un brao conseliere.
Ouvi dizer que o travesseiro é um grande conselheiro.

Par far deventar el sùcaro ben bianco doparemo el carbon de gropi de pin.
Para obter o açúcar bem branco usamos o carvão de nós de pinho

No l’è mia qualchedun che l’è bon de córer come el vento.
Não é qualquer um que é capaz de correr como o vento.

LESSION TRÈDESE

P p

Pa pe pi po pu

Pace pètene pignata poareto pugni
Paz pente panela pobre socos

Pla ple pli plo plu

Plasma amplesso duplicare diplomàtico plùmbeo
Plasma abraço duplicar diplomático plúmbeo

Pra pre pri pro pru
Pràtica pregare prima pròpio prudente
Sermão rezar primeira mesmo prudente

A la parte lìquida del sangue ghe ciamemo plasma
A la parte lìkuida del sangüe gue tchamemo plasma
À parte líquida do sangue denominamos plasma.

Quando i torna a véderse, dopo de tanti ani, i se dà un gran amplesso.
Quando tornam a ver-se, depois de muitos anos, dão-se um grande abraço.

Ghe ga tocà dopiar la strada parvia del movimento.
Tiveram que duplicar a estrada por causa do movimento.

Par farse capir el se ga tornà tuto diplomàtico.
Para fazer-se entender tornou-se todo diplomático.

Le persone prudente le scampa pi fàcile dei perìcoli.
As pessoas prudentes escapam mais facilmente dos perigos.

El primo di che se va in campagna no se fà mia formaio.
O primeiro dia que se vai ao campo não se fabrica queijo.

El piovan el ga bravà a le done tea pràtica dea messa prima.
O vigário repreendeu as mulheres no sermão da primeira missa.

Tea Stimana Santa se fea tante preghiere.
Na Semana Santa fazia-se muitas orações.

Proemo far el plural de :

Vecio = veci specio =.................................

Mucio = .......................... ciucio = .................................

Colegio = ........................ relogio = ..................................

Fenocio = .......................... pedocio =.................................

Denocio = ......................... pocio = ....................................


LESSION QUATÒRDESE


Q q

Qua que qui quo


Quanti questo quinto quota
Kuanti kuesto kuinto kuota
Quantos este quinto quota

Quanti tosatei che i patisse fame e fredo tel nostro paese..!
Kuanti tosatei ke i patisse fame e fredo tel nostro paese..!
Quantas crianças que padecem fome e frio em nosso país..!

Questo ano gavemo la oportunità de studiar el Talian.
Kuesto ano gavemo la oportimità de studiar el Talian.
Este ano temos a oportunidade de estudar o Talian.

El ga messo via un quinto de vin rosso par le feste del fin del ano.
El ga messo via un kuinto de vin rosso par le feste del fin del amo.
Ele guardou um quinto de vinho tinto para as festas de fim de ano.

El ga vendesto squasi tuta la so parte. L’è restà con solo una quota.
El ga vendesto skuasi tuta la so parte. Lè restà con solo na kuota.
Ele vendeu quase toda a sua parte. Ficou só com uma quota.

Vardemo el modelo e femo el plural :
Modelo :la serca = le serche la soga = le soghe

La broca = .............................. la liga = ...........................................

La boca = ................................ la ruga = .....................................

La cioca = ............................... la bisiga = ........................................

La forca = ............................... la riga = ............................................

La marca = ............................... la carega = .........................................

La Mèrica = ................................ la sélega = .........................................

La seca = ..................................... la sega = ............................................

La mosca = ................................... la canga = .....................................

La bissaca = .................................... la budega = ....................................

La suca = ........................................ la botega = .........................................


LESSION QUÌNDESE

R r
Ra re ri ro ru
Ramo regalo riva rosa rùcola
Ramo presente subida rosa rúcula

Ar er ir or ur
Catar erba patir orbo urtar
Achar erva sofrer cego empurrar

Bra bre bri bro bru
Brancada brenta brìtola bronsa brusco
Punhado tormenta canivete brasa ferida.

Cra cre cri cro cru
Sacra creca crivel crose crudo
Sagrada careca peneira cruz cru



Dra dre dri dro dru
Ladra dressa ladri quadro quadrùpede
Ladra transa ladrões quadro quadrúpede

Fra fre fri fro fru
Fracare frégola sofrire sfrognare fruto
Acalcar migalha sofrer fussar fruta

Gra gre gri gro gru
Grama magre pelegri gronde grupo
Capim magras pelegos goteiras grupo

pra pre pri pro pru
Lepra presto prima prodoto prudente
Lepra logo antes produto prudente

Tra tre tri tro tru
Trapel trenta tripe troto truco
Purgante trinta tripas trote troco

Vra vre
Cavra cavre


LESSION SÉDESE


S
S a s e s i s o s u
Samo sete sigo soto suca
Enxame sete grito embaixo abóbora.

Go viso un samo de ave soto na soca .
Vi um enxame de abelhas embaixo de um toco.

La stimana la ga sete di.
A semana tem sete dias.

La ga dato um sigo spaurante.
Ela deu um grito assustador.

Par scampar dea piova l’è ndato soto la casa.
Para escapar da chuva foi embaixo da casa.

L’è deventà zaldo come na suca marina madura.
Ele ficou amarelo como uma abóbora madura.

"Letra "s", con valor de "zzz"
Casa cesa muso mesi tose
Cazza tcezza muzzo mezzi tozzze
Casa igreja rosto meses moças

La casa del nostro parente no la ga mia le finestre verte.
A casa do nosso parente não tem as janelas abertas.

Tea Stimana Santa se va in cesa pregar .
Na Semana Santa vai-se à igreja rezar.


A la matina, quando el leva su, el va lavarse el muso.
De manhã, quando levanta, ele vai se lavar o rosto.

Un ano el ga dódese mesi de durassion.
O ano tem doze meses de duração.

Le tose le se parecia par ndar a la festa o al balo.
As moças arrumam-se para ir à festa ou ao baile.

La letra “ s ”, in meso a due vogale, la sona come “zzz”.

Balisa rose basi misura
Balizzza rozzze bazzzi mizzzura
Balisa rosas beijos medida


Parole che le scomìnsia par "s" e consonante:

Sba = sbaro sbe =sbèssola sbi = sbiro sob = sbocon sbu = sbuso
Tiro queixo esperto desbocado furado

Sbra = sbranca sbre = sbrego sbri = sbrissiar sbro= sbrodegà sbru = sbrusor
Punhado rasgo resvalar deturpado ardência

Sca = scàtola sche = scherso schi = schissà sco = scola scu =scusa
Caixa brincadeira amassado escola desculpa

s-ciafa s-cesa ris-ci s-cioso s-ciuma
stchafa stchesa ristchi stchoso stchuma
tapa lasca riscos caramujo espuma

Scra = scramusso scre = screpo scri = scritura scro = scrocon scru = scrùpolo
Corcoveio rasgo escritura escroque escrúpulo

Sfa = sfacià sfe = sfesa sfi = sfida sfo = sforso
Descarado fresta desafio esforso

Sfra = sfrasar sfre = sfregar sfri= sfrissar sfru = sfrugnar
cheirar esfregar raspar remexer

Sga = sgagnar sghe = sgherlo sghi = sghinsar sgo = sgordo sgu = sguassa
Morder torto respingar guloso orvalho

Sgna = sgnaolar sgne = sgnègola sgnin = sgninfar
Miar bagatela choramingar


Sgra = sgranfo sgrenzar sgrìsole
Cãibra ranger arrepios

Sla = slapon sle = slepa slit = slita slo = slosso slu = slussarola
Comilão tabefe trenó choco vagalume

Sma = smalto sme = smenarla smi = smissiar smo = smorosar smu = smusar
Esmalte resmungar mexer namoriscar ameaçar

Sna = snasar sne= snetar sni = snisar sno = snopa snu = snudar
Cheirar limpar iniciar cachaça desnudar

Spa = spada spe = specio spi = spissa spo = sposa spu = spulso
Espada espelho coceira esposa expulso

Spra = spranga spre = spretarse spri = springar spro = spropòsito
Tramela despadrar-se chuviscar despropósito
spru =sprussar
respingar

squa = squasi sque = squerder squi = squinsa
quase destelhar vadia

sta = stala ste = stela sto = stòmego sti = stisso stu = stugà
estribaria estrela estômago tição apagado

stra = straco stre = streta stri = strica stro = stropa stru = strume
cansado estreita eito vime estrume

sva = svampio sve = svélia svi = svilupo svo = svodar


I mesi del ano: genaro, febraro, marso, aprile, maio giugno, luio, agosto, setembre, otobre, novemvre e desembre.



LESSION DISASSETE

T t
Ta te ti to tu

Tamiso tèpido tirache tocheto tuti
Peneira morno suspensórios pedacinho todos

Par crivelar la farina i doparea el tamiso.
Para peneirar a farinha usavam a peneira.

El brodo tèpido el stòmega anca ai tosatei.
O caldo morno repugna até às crianças.

Le tirache le iuta a tegnar su le braghe.
Os suspensórios ajudam a segurar as calças.

El ga consà i radici con un tocheto de lardo.
Ele temperou a chicória com um pedacinho de toucinho.


A la doménega i va tuti a messa.
No domingo vão todos à missa.

Tra tre tri tro tru

Trapel vostre noantri nantro truco
Droga nossas nós outro troco

Quel veceto polaco l’è un trapel quando l’è ciuco.
Aquele velhinho polonês é uma droga quando está bêbado.

Dimandeghe a le vostre sorele se le vol vegner al balo.
Perguntem às suas irmãs se querem vir ao baile .

Noantri semo ndai a messa prima, doménega.
Nos fomos à primeira missa, domingo.

Gavemo visto nantro papagal insima el pin.
Vimos outro papagaio em cima do pinheiro.

Bisogna chel me daga el truco dei diese fiorini.
É necessário que ele me dê o troco dos dez reais.

PLURAL MASCOLINO:
Sustantivi finidi par "a" . I resta compagni e se li cognosse par meso del artìcolo:
El pupà i Pupà el bacalà = i bacalà el pongranà = i pongranà
Agetivi finidi par " a " i riceve " di " par far el plural.
Piantà = piantadi incostà = incostadi Batesà = batesadi
La règoa geral la truca el "o" final, par "i".
Far el plural de :

Pasto grando = ................... ...................... Bacheto = ..........................

Nido vodo = .................... ........................ bruto = ...............................

Nono = ............... Fasso = ..................... gato = .............. mato =...................



Partiularità dea letra "s":
San Giusepe Santa Ana Santo Àngelo Santa Maria ( San = mia malà)


LESSION DISDOTO

V V

VA VE VI VO VU

Vaca vedel vinti volontà vui
Vaca terneiro vinte vontade quero

Sarà che la vaca negra la fa late bianco..?
Será que a vaca preta produz leite branco..?
.
El vedel el ciucia el late fresco.
El vedel el tchutcha el late fesko.
O terneiro mama o leite fresco .

El ga guadagnà vinti vedele
Ele ganhou vinte terneiras.

Sia fata la vostra volontà e nò la nostra.
Seja feita a vossa vontade e não a nossa.

Mi vui insegnarghe el Talian ai zóveni.
Eu quero ensinar o Talian aos jovens.

Vra vre vri vro
Cavra cavre lavri lavro
Cabra cabras lábios lábio

La cavra che sbèrega la perde el bocon.
A cabra que berra perde o bocado.

Le cavre le è dispetose.
As cabras são desaforentas.

El ga i lavri grossi come un bùlgaro.
Tem os lábios grossos como um índio.

El se ga taià un lavro con la navàia.
Cortou-se um lábio com a navalha.

Sostantivi finidi par " co, go" par far el plural i perde la vogal e i riceve " hi".
Paco = pachi figo = fighi

P R O N O M I

P E R S O N A L I .: ( Sogeto ) direti.
Persona M a s c o l i n o F e m e n i n o
Singolar plural singolar plural

1ª mi noantri mi noantre
noaltri noaltre

2ª ti. te valtri ti, te valtre
voaltri voaltre

3ª lu, el lori, i ela, la lore, le



LESSION DISNOVE
Z z

Za ze zi zo zu
Zaldo zénero zingo zòbia zugar
Amarelo genro zinco quinta-feira jogar.



El Stival Zaldo l’è deventà el sìmbolo de Erechim.
A bota amarela tornou-se um símbolo de Erechim.

El zénero el va laorar tea colònia de so missier.
O genro trabalha na roça do seu sogro.

La casota , fata de tole , la ga el querto de zingo.
O galpão, feito de tábuas, tem o coberto de zinco.


Noantri zughemo quatrìlio al zobia de sera.
Nós jogamos quatrilho às quintas-feiras à noite .

Ai tosati che i ndea a scola ghe paisea zugar la bola.
Aos rapazes que iam à escola aprazia-lhes jogar a bola.

FEMENINO PLURAL = Règola geral : El "a" final singolar el se truca par "e" tel plural. Casa = case La morosa = le morose....

Parole finida par " ga" e ca" tel singular, le perde el "a" tel plural e le riceve "he".
Vaca = vache liga = lighe La soga = le soghe la paca = le pache

PRONOME PERSINAL OBLÌQUO :

Persona m a s c o l i n o f e m e n i n o
Singolar plural singolar plural
1ª me, mi ne, noantri me, mi noantre
noaltri noaltre

2ª te, ti ve, valtri te, ti ve, valtre
voaltri voaltre

3ª lo, se li, se la, se le, se
ghe ghe ghe ghe
ghen ghe ghen ghen



IMPIEGO DELE LETRE MAIÙSCOLE
1 ) -Tel scomìnsio de tuto quel che se va scriver.
2 ) - Tel nome pròpio de :
– Persone: Toni, Àngelo, Marieta....
– Nomi de posti, acidenti geogràfichi, feste ... Erechim, Cascata dei Nazari, Rio Passo Fundo, etc....
– Nomi de tratamento: Carìssimo, Onorévole, Ecelentìssimo, Don, etc...
- Tìtoli de libri, òpere, redassion, etc....Carìssimi Scoltadori, La Traviata, El Barbiere, etc...


PARE NOSTRO

PARE NOSTRO CHE SI IN CELO
SIA SANTIFICÀ EL VOSTRO NOME
VEGNA A NOANTRI EL VOSTRO REGNO
SIA FATA LA VOSTRA VOLONTÀ
COME IN CELO, COSÌ IN TERA.
DEME INCOI EL NOSTRO PAN DE TUTI I DI.
PERDONEME I NOSTRI DÈBITI
DEA STESSA MANIERA CHE NOANTRI
PERDONEMO AI NOSTRI DEBITORI.
NO STÈ ASSARME CASCAR IN TENTASSION
MA, LIBEREME DE OGNI MAL.
COSÌ SIA.






AVE MARIA


DIO TE SALVE, Ò MARIA.
PIENA DE GRÀSSIA
EL SIGNOR L'È CON TI
TE SI BENEDETA TRA LE DONE
E BENEDETO L'È EL FRUTO DEL
TO VENTRE : G E S Ù..!
SANTA MARIA, MARE DE DIO
PREGA PAR NOANTRI,
PORI PECADORI
ADESSO
E NTEA ORA DEA NOSTRA MORTE.
COSÌ SIA

quinta-feira, 29 de julho de 2010

Mateus Rigo de Sana Catarina.

Mateus Rigo Noriller Exibir contato
Para: Honório Tonial


--------------------------------------------------------------------------------

Bonasera signor Tonial, come stê?

Mi son contento de saer che nghené ancora gente che parla, empara e insegna el Talian.
Ma mi gó paura che la generassion de mi pare lé forsi la ùltima che la pol parlar el dialeto fluentemente.
Quá a Santa Catarina i gióvine e i popi no i vol emparar el Talian perché lori i pensa che el dialeto lé na lengoa de camperi veci, ma lori no i sá che el Talian l´é infati na lengoa con gramatiche e règole definio, aldelá de esser la pu bela! Mi gó el sogno de vêderghe me fioi parlando nostra raríssima lengoa...

Cossa é che noaltri podem far per resgatar el dialeto Talian e portarlo avanti?

Abrassi

Mateus

quarta-feira, 21 de julho de 2010

RIGO

Nostro Talian, nostra cultura, nostra vita...
De: Mateus Rigo Noriller Adicionar a contatos
Para: hotohonorio@yahoo.com.br


--------------------------------------------------------------------------------

Ciao, signor Honório... tutti sani?

Chamo-me Mateus Rigo Noriller, tenho 20 anos e sou de Blumenau, SC.
Gostaria de parabenizá-lo pela iniciativa do Blog do Talianeto.
Quá a casa mia noialtri parlemo el Talian. Mi pare lé drio me ensegnar, e mi nonna anca, ma scríver lé massa dificil.
Estou tentanto, desesperadamente, aprender o nosso dialeto Talian antes que seja tarde demais e ele se perca na memória dos mais velhos.
A falta de interesse por parte dos jovens descendentes de italianos me assusta, e por isso estou disposto a lutar pela preservação desta língua, que é a única que pode expressar a nossa cultura imigratória. É uma questão de honra, para mim, preservar este idioma e passá-lo para as gerações futuras.

Onde posso encontrar material, livros, histórias, cd's, etc. para aprender el Talian?

De que maneira posso ajudar a divigular a língua?

Novamente, parabéns pelo blog e pelo esforço em nome de nossas raízes,

Forte abraço,

Mateus Rigo Noriller

SOLANGE SOCOL

Pela amizade que você me devota,
por meus defeitos que você nem nota...

Por meus valores que você aumenta,
por minha fé que você alimenta...

Por esta paz que nós nos transmitimos,
por este pão de amor que repartimos...

Pelo silêncio que diz quase tudo,
por este olhar que me reprova mudo...

Pela pureza dos seus sentimentos,
pela presença em todos os momentos...

Por ser presente, mesmo quando ausente,
por ser feliz quando me vê contente...

Por este olhar que me diz:
"Amigo, vá em frente!"

Por ficar triste, quando estou tristonho,
por rir comigo quando estou risonho...

Por repreender-me quando estou errado,
por meu segredo sempre bem guardado...

Por seu segredo, que só eu conheço
e por achar que só eu mereço...

Por me apontar pra Deus a todo o instante,
por esse amor fraterno tão constante...

Por tudo isso e muito mais eu digo:
"Deus te abençoe, meu querido amigo!"

Feliz Dia do Amigo!



Sole

segunda-feira, 19 de julho de 2010

Elba Tonial Andreola

Boa noite, meu querido tio! Realmente esta é a descrição mais linda e real da nossa viagem para a outra dimensão. Só que às vezes, é dolorosa demais para nós humanos, a experiência de deixar ir a pessoa que nos é tão cara. Mas não há o que fazer. Diante da realidade MORTE, ou a aceitamos ou ficamos sofrendo. Decisão sábia: ACEITAR.. Os que foram, só se anteciparam à nossa partida. A certeza do reencontro, nos deixa mais calmos. Enquanto refletimos sobre isso, vivamos nossa vida com alegria e esperança. Um grande abraço e uma ótima semana. ELBA


--------------------------------------------------------------------------------
Date: Fri, 16 Jul 2010 14:03:14 -0700
From: hotohonorio@yahoo.com.br
Subject: Enc: Explicação da morte... a melhor que já vi !!!
To:

sábado, 17 de julho de 2010

LÇìngua Talian

skip to main | skip to sidebar
Blog do Talianeto

quarta-feira, 2 de junho de 2010
LÌNGUA TALIAN
LÌNGUA T A L I A N.
Honório Tonial

Nascido a 28 de março de l926, portanto há quase um século, passei minha infância na Linha Boa Vista, capela de Nossa Senhora do Caravagio, em Sananduva, município do Estado do Rio Grande do Sul, Brasil.
Até aos sete anos de idade só sabia me expressar falando Talian.
Hoje me declaro entusiasta desta língua que desejo resgatar, registrar e consolidar.
Mas, qual é o conceito de Língua?
Segundo Manfroi,(1979: 139) “Língua é o repertório de possibilidades utilizado por uma comunidade lingüística para produzir e interpretar enunciados”.
Giraldo(1970 : 14) assim se expressa: “La única entidad autônoma em el plano geolinguistico es la lengua concebida como el instrumento de comunicassion de una comunidad nacional dada, y de ella hay che partir definir lãs demas unidades ( dialéticos,subdialetos, hablas, etc...)”
Helena Confortin, (1991: 11 )Uma língua deve ser considerada sob dois aspetos:
1º - Constituir uma unidade lingüística.
2º - Ser uma ramificação territorial da língua comum de um povo.
Silva Neto conceitua (1955 : 15-’60: “Cultura é o conjunto de idéias, conhecimentos, técnicas e artefatos, padrões de comportamento e de atitudes que caracterizam um grupo humano. Podemos dizer que a língua é a consciência da etnicidade revelada pelas particularidades lingüísticas que distinguem e caracterizam os diferentes grupos falantes”.
Segundo Langanke (1992:24).......” Não há relação inerente entre língua e cultura: nem a língua nem a cultura determinam a forma, uma da outra, No entanto língua e cultura se entrelaçam e a adoção de uma nova língua é freqüente e, geralmente acompanhada da adoção de uma nova cultura e vice-versa.”
Os falares regionais, seus traços fonéticos e seus vocábulos próprios identificam um grupo sócio-étnico.
“Língua é o instrumento de comunicação segundo o qual, de modo variável de comunidade para comunidade, se analisa a experiência humana em unidades providas de conteúdo semântico e de expressão fônica – os monemas.(unidades da primeira articulação do signo lingüístico) Esta expressão fônica articula-se , por sua vez, em unidades distintas e sucessivas - os fonemas, de número fixo em cada língua e cuja natureza e relação mútuas também diferem de língua para língua.” ( Bunsen, 1969 : 498)
Martine ( 1978 ; 2060 ) define língua como “o repertório de possibilidades , utilizado por uma comunidade lingüística , para produzir e interpretar enunciados.Cada membro de comunidade deve conhecer o repertório em jogo que, em princípio, deve ser idêntico ao empregado pelos demais membros da comunidade.”.
Heidges simplifica: “A língua é a casa da existência. As fronteiras da minha linguagem são os limites do meu mundo.”
Assim o imigrante que não conseguia compreender e assimilar linguisticamente a sua experiência anterior estava “ fora de casa “.
Na verdadeira Babel de falares dialetais diferenciados e diante da necessidade de resolver situações inusitadas, instintivamente, iniciou-se a construção e conceituação de uma nova linguagem.
Conforme sintetização de San Martin ( 1989:22) “ Não é próprio do ser humano a simples construção e vivenciamento das diversas realidades delimitadas . Ele busca fragmentar o mundo que o rodeia de acordo com seu sistema conceitual. Isto porque a realidade não pode ser captada diretamente. Ela existe somente como soma de percepções . A construção da realidade resulta , portanto, da filtragem realizada pelo ser humano e é específica e privativa de cada grupo.
“ Um código padronizado , ou seja, o modelo de falar uma língua relacionado a fatores culturais, sociais e políticos que se comprovam no espaço e no tempo, é caracterizado como língua, pois, exprime e literaliza a cultura de um grupo social , utilizado, outrossim, como língua de mercado” Helena Confortin (96: 12)
Conforme Frosi e Mioranza (1975) salientam... “Paulatinamente as comunidades se agrupavam ao redor das capelas, por serem lingüisticamente heterogêneas e começaram a sofrer transformações nos dialetos de origem. Alguns por serem pouco representativos dissolveram-se dentro do grupo e os dialetos afins se interfluenciaram Com o passar do tempo os dialetos não afins fundiram-se formando grupos dialetais.”
. Finalmente, um tipo de fusão dialetal, predominando o que fosse numericamente o mais expressivo, acabou impondo-se transformando-se no TALIAN.
Massa (1975) comenta que “essa língua comum – que não é nenhum dialeto italiano e nem a soma deles , mas uma língua comum dos dialetos, com empréstimo de vocábulos portugueses – caracteriza-se como um novo idioma neo-latino.’
Caracteriza-se como uma linguagem concreta, existencial,.com grande propriedade para exprimir estados psicológicos, situações sociais e para significar as diversas fases do desenvolvimento sócio-econômico-cultural das comunidades que o falam e escrevem.
Muitas tradições e situações da vida, bem como o resgate da saga dos imigrantes só poderão ser corretamente identificados através de palavras e expressões específicas do Talian.
- Que dizer dos provérbios inseridos como norma em suas reflexões, tão pródigos e significativos..?
Mário Gardelin ( 1967 ) enuncia “ Falado, lido e entendido por, pelo menos alguns milhões de pessoas o Talian é considerado hoje uma língua neo-latina que tem o direito de figurar ao lado das clássicas outras línguas neo-latinas: Italiana, francesa, espanhola e portuguesa.”
Na visão de Rovilio Costa ( 1998:126) o Talian “ Todavia é escrito como o português e como é pronunciado.Então não existe problema fonético.
Não são necessários novos fonemas, pois, os numerosos falantes e os escritos cada vez mais presentes identificam claramente o Talian aproximando-o e mesclado-o com. o Italiano oficial e o português vg.: porta, casa, mal, etc..., são idênticos nas três línguas”.
E, prossegue Rovilio Costa: “ A nossa língua – como muitas outras que não possuem a tutela da oficialidade e do poder,- para sobreviver adapta-se às circunstâncias buscando um consenso, seja no Brasil, seja na Itália e outros locais onde residem descendentes dos imigrantes, excluído o dialeto Toscano erigido em língua oficial italiana.”
As línguas regionais da Itália são faladas ainda hoje na sua forma tradicional, porém, sempre pelos idosos embora as novas gerações possam entende-las dada a semelhança vocabular com a língua oficial.
Muitas vezes, apenas uma ênclise ou uma próclise diferem dois vocábulos entre si..
Segundo Antônio Martelini (CR 1999) “ Talian é a mais recente língua neolatina
que se conhece”.
Ser lida e escrita correta e unificadamente no Brasil e ser distinta do italiano oficial é a característica inconfundível da língua Talian
A cultura, a culinária, a tradição, os costumes, as festividades, as programações radiofônicas, as peças teatrais, os livros, os artigos em jornais e os “filós” são ações que imprimem a distinção entre o Talian e a língua oficial italiana.
Convém ressaltar que especialmente junto aos descendentes dos imigrantes italianos, menos de um por cento deles sabem expressar-se no idioma oficial da Itália.
É também verdadeiro que noventa por cento dos alunos dos cursos de língua italiana derivam de lares onde se fala o Talian. o que facilita a aprendizagem.
A língua oficial do Brasil é o Português e está em primeiro plano em nossas vidas.
Tais fundamentos levaram-nos a requerer o Registro do Talian como Bem Cultural de Natureza Imaterial, previsto no Decreto nº. 3.551, de 04 de agosto de 2.000 da Presidência da República., junto ao IPHAN do Ministério da Cultura.
Por tudo isto, louvamos a iniciativa do Ministério da Cultura, através do IPHAN que, com as tratativas da direção e funcionários daquele órgão estão empenhados em oficializar o novo idioma neolatino, cognominado : TALIAN
Será mais uma ação relevante das políticas públicas do governo na área da educação e cultura, bem como, com a inclusão na cidadania de um expressivo número de gaúchos e brasileiros.
Se “recordar é viver” gostaria de reafirmar que até meus sete anos de idade o Talian era a única língua falada no lar e na comunidade onde vivi a minha infância.


Erechim,26 de setembro de 2008.
Honório Tonial (~~~~)
Fundador da Associação dos Apresentadores de Programas de Rádio Talian do Brasil -ASSAPRORATABRAS-
Idealizador da Assossiassion Virtual Mondiale del Talian Veneto –ASVIRMONTAVE
Fundador da Associação dos Pais e Amigos dos Excepcionais de Erechim-RS - APAE
Postado por Honório Tonial às 05:37
0 comentários:

Postar um comentário
Gostaria de receber comentários referentes aos ssuntos expressos no Blog do Talianeto



Links para esta postagem
Criar um link

Postagem mais recente Postagem mais antiga Início
Assinar: Postar comentários (Atom) Arquivo do blog
▼ 2010 (74)
► Julho (2)
JOVINO CASTEL
S C U R O .
▼ Junho (8)
Respost Luana Tonila
LUANA TONIAL
TALIAN
DA INTENÇÃO À AÇÃO
DE DENILSE
NADILCE
LÌNGUA TALIAN
ASVIRMONTAVE
► Maio (16)
INES SCARPAROLO
MARIANA SCODRO
POESIA
Resposta Biblioteca Internacional
BIBLITECA MDIITL MUNDIAL
TALES
Poesia.
PRONOME "ME"
20 DE MAIO
ELEMENTI DEL TALIAN
Minha sobrinha Salete
AGRADECIMENTO RECEBIDO
TRADUSION = JOVINO CASTGEL
RICARDO PEDROLO. Dia das Mães
PERMISSION
PERMISSION
► Abril (5)
Vanclei Zanin
Jovino Castel - Poeta e compositor musical
Espírito Santo
Jornal Popular
Páscoa 2010
► Março (11)
Clovis Menegatti
Mathias Tonial
VERITÀ O INSONIO?
Sobrinha Elba,
Paulo Massolini
LA INVIDIA
MODERNITÀ
Jovino Castel
José
Do Espírito Santo.
ODETE MINGORI
► Fevereiro (12)
ANIVERSARIO
JOVINO CASTEL - I Ignoti
PREGHIERA
Amissimonoveneto
PREGHIERA
Luis Radaeli
jovino castel
► Janeiro (20)
► 2009 (209)
► Dezembro (17)
► Novembro (11)
► Outubro (21)
► Setembro (17)
► Agosto (15)
► Julho (10)
► Junho (12)
► Maio (21)
► Abril (14)
► Março (36)
► Fevereiro (21)
► Janeiro (14)
► 2008 (34)
► Dezembro (8)
► Novembro (7)
► Outubro (5)
► Setembro (12)
► Agosto (2)
Quem sou eu

Honório Tonial
Sou Professor aposentado Escritor e resgatante da lingua TALIAN
Visualizar meu perfil completo

sexta-feira, 9 de julho de 2010

JOVINO CASTEL

Caro Honório, non imaginé come me fà sofrir el vostro silêncio,
ma la speransa me consola e anca la certeza che qualhe duna de nova saré drio pareciar.
E mi son tanto orgolioso de ricever questa poesia per far una avaliassion.
Mà adesso ve giuro che son restà come na stàtoa ferma a pensar.
Si, non posso risponder gnente de momento, non son pronto, me toca pensar, la me gà fermà a pensar.
Me toca verder i archivi de biologia, de antropologia, de Darwin, Sigmund Froid, de filosofia,
e fursi non giovarà gnente, perché lé tanto poderosa questa poesia.
Ma speteme che la Madona me darà luce e cercarò le parole e i pensieri degni de discorer
sora questa comparassion che sol un omo al topo de la cadena evolutiva pol far.
Vé ricomando tender tanto la vostra salute parché gavé tanta heransa de dassar ai vostri fioi taliani del Brasil e del mondo.
Gó cognocesto in tun golpe de sorte sta stimana ún tocaio (sósia) mio de Erexim, Juvenal Pavoni, Ingegnhero, vù sé stato el suo maestro.
Sùbito farò el comentário e ve mando, se dimoro un pochetin lé parché vui farlo polito, come gavé fato vù con questa poesia.
La música la và restar bela. Ben vanti del Nadal vé la pronto. Vui assarla degna de girar el mondo.
Saludo sincero a el gran amico che àbita ntel mio cuor.

S C U R O .

DUBIO SCURO
Honório Tonial


La inocensa e la simplicità,
La indulgensa e la felicità..
Sarale virtù umane o
Anca del regno animal;
Sarale vivense cristiane o
Anca un instinto animal..?!

Me zé vignisto in mente
In um momento de inspirassion
Comparar i ati dea gente
Con quei dei animai de stimassion...
Gnente meio che a poesia
Par alimentar la fantasia...

El gato quela traditora bestioleta
Ronronando co i so maligni oceti
Con la so facia crudeleta
Ridendo par i mostaceti.
.El brinca el inocente ratin
Con le ongete dispetose
Pròpio darente el copin
Come le mame-rate amorose!


El fà finta de molarlo
E darghe la libertà.
Ma con volontà de magnarlo
- Che bruta desilusion:
E par mantégnerlo in preson ;
Ghe dà nantra bruta ongiada
Sensa nessuna sodission....


Le persone che se vende
A truco de quatro testoni
O inserca de alta posission
Le parecia dei malfati
Con . sádica intension
Pi malissiosa che i gati
El so destin? La presion..!
El me dubio deventa scuro
Quando fago la comparassion
De na cosa son securo:

Bèstie…Puro instinto!
Persone…vìssio distinto!